Unitate berri horiek buru-nahasmendu larriak dituzten pazienteei emango die zerbitzua, eta ospitaleratze luzeagoa eskaintzen dute, Nafarroako Ospitaleguneko (Iruña) eta Reina Sofía ospitaleko (Tutera) unitateek eskaintzen dutenarekin alderatuz. Azken horietan, krisi-egoerek eragindako ospitaleratze laburrak egiten dira.

Etorkizuneko zentroak espezializatutako anbulatorio eta komunitateko zerbitzuetarako espazioa izango du, eta ospitaleko zerbitzu berriak osatuko dituzte. Hiru zerbitzu berrri izango dira, eta haien artean programa asertibo-komunitarioa nabarmendu behar da dauden bitartekoez baliatzen ez diren pazienteak artatzeko (hau da, osasun mentaleko zentroetara joaten ez direnak) eta, beraz, beren ingurune hurbilenean artatuko dira.

Ezarpen berriko beste programak gazteak direnean lehen episodio psikotikoak dituzten pertsonentzat izango dira, bai eta paziente konplexuen diagnostiko eta tratamendu terapeutikoetarako, nahasmenduak dituztenak, nortasun bikoitza, esaterako.

Esku hartzearekin hormigoizko bi eraikin egingo dira, L forman, bata luzetara eta bestea zeharka, jadanik badiren beste batzuei itsatsita; era honetako pazienteentzat egun dauden osasun- eta laguntza-eskakizunei erantzuteko espazio eta azpiegitura egokiak izango dituzte.

Luzetarako pabiloian egonaldi luzeko unitatea eta programa anbulatorioak jarriko dira, eta 6.420 metro koadroko azalera izango du; zeharkakoan, berriz, egonaldi ertainekoa (2.600 metro koadro). Guztira, 9.020 metro koadro, sotoan, beheko solairuan, lehen solairuan eta estalkiartean banatuta.

Eraikin berriarekin eta sotoarekin 4.000 metro koadro baino gehiago irabaziko dira, eta egungo instalazioak jadanik badituen ia 5.000 metro koadroei gehituko zaizkie.

Obrak eraiste-fasean daude gaur egun; lan horiek eraikin nagusiko fatxadak errespetatuz egiten ari dira, higiezina babestuta baitago. Horrenbestez, eraispenak estalkiari eragiten dio eta barnealdeari, baina ez fatxadei, zutik jarraitzen dutenak.

Proiektua Estudio de Estrategias Arquitectónicas SAS, SM enepresak prestatu du, eta obrak Iruñeko Psikogeriatrikoa ABEE egiten ari da; ABEE hori honako hauek osatzen dute: Ferrovial-Agromán SA., Grupo Obras Especiales de Navarra SA (Obenada) eta SA Navarra de Construcciones (Sanco).

San Frantzisko Xabierkoa zentroa Osasunbidearen gune bat da, eta Iruñeko Atarrabia etorbiden dago duela mende bat baino gehiagotik. Bertako funtzioak asko aldatu dira: ospitale psikiatrikoa izan zen (1904-1987, 1.550 paziente baino gehiagorekin 60ko eta 70ko hamarraldietan), eta baita zentro psikogeriatrikoa ere (1998-2010), baina osasun mentaleko laguntza-baliabide zehatzekin.

Egokitzapen eta modernizatzeko azken obrak 80ko hamarraldian egin ziren eta, harrezkero, berritze edo egokitzapen txikiak egin dira.

San Frantzisko Xabierkoa zentroko Plan Gidariak (2008), Osasun Mentaleko Foru Legeak (2010) eta Osasun Mentaleko Plan Estrategikoak (2012-2016) zentroaren birmoldaketa eta bertako baliabideak buru-nahasmenduak dituzten pertsonen laguntza-behar berrietara bideratzen dituzte, eta testuinguru honetan egingo dira zerbitzu berriak.

San Frantzisko Xabierkoa zentroak ondorengo osasun-zerbitzu eta zerbitzu sozio-sanitarioak hartzen ditu gaur egun:

- Errehabilitazio-klinika, eta bi programa ditu: erabateko ospitaleratzea (28 plaza) eta eguneko zentroa (32 plaza).

- Eguneko zentro psikogeriatrikoa, hiru programarekin: ospitaleratze partziala (20 plaza) eta programa anbulatorioak; haietan Alzheimer gaitzaren lehen fasetan dauden pazienteentzako estimulazio kognitiboko programa sartzen da (80 plaza).

- Bizitegi-unitateak (122 plaza)

- Farmazia eta Zerbitzu Orokorren zerbitzua

Lehen argazki-oina (ezkerretik eskuinera):Osasunbideko Administrazioko zuzendari Fernando Balduz; proiektuko arkitekto Antonio Vaillo; Osasun Mentalaren sareko zuzendari Alfredo Martínez; Nafarroako Lehendakari Yolanda Barcina; Iruñeko alkate Enrique Maya; Osasun kontseilari Marta Vera eta Osasunbideko zuzendari-gerente Cristina Ibarrola.

Bigarren argazki-oina (lehen planoan, ezkerretik eskuinera): Cristina Ibarrola, Marta Vera, Antonio Vaillo, Yolanda Barcina eta Enrique Maya.