Olaztiko tuparrien harrobiaren aktibatu gabeko zati bateko paraje batean (Nafarroako Urbasako mendilerroaren iparraldeko mendi-mazelan) ikus daiteke gaurtik aurrera UNESCOren bereizgarria Lurraren historia geologikoaren "garrantzi bereziko" mugarri gisa; izan ere, bi adin geologikoren arteko iragatea aztertzeko munduko adibide onena da.

Toki horretan egin da ostiral honetan mugarria edo "urrezko iltzea" jartzeko ekitaldia, "sekzio edo puntu estratotipo orokor" edo GSSP modura egiaztatzen duen oroigarri bat, UNESCOren mende dagoen Nazioarteko Geologia Zientzien Batasunak (IUGS) emandakoa.

Gertaera garrantzitsu hori dela-eta, Garapen Ekonomikorako lehendakariorde Manu Ayerdik nazioarteko erakundeko Nazioarteko Estratigrafia Batzordeko Stan Finney hartu du, eta hark bere agerraldian ebakiduraren interes zientifikoa azpimarratu du.

Ekitaldian izan dira ere: IGMEko zuzendari Jorge Civis, estratotipo hori babesteko betebeharraz hitz egin duena; Bartzelonako Unibertsitate Autonomoko irakasle Josep Pons, aitorpenerako Olazti roposatu zuen taldeko arduraduna. Bertan izan diren beste batzuk: CSICeko ikertzaile Juan Carlos Gutierrez Marco eta IUGSko idazkari nagusi Jose Pedro Calvo Sorando, Portland Valderrivas zementu-fabrikako zuzendari Jose Antonio Garcia eta zentroko zuzendari fakultatibo Francisco Ruiz.

Zehazki, Olaztiko ebakidurari esker, bost milioi urteren iragatea aztertu daiteke Koniaziar eta Santoniar garaien artean (Goi Kretazikoko bi maila geologiko; klima, izaki biziak, mineralak, seinale geokimikoak).

Olaztiko estratotipoaren balioa erregistro geologiko berezi eta etengabekoari zor zaio, hain zuzen; horrenbestez, fosil bakoitzak balioa zientifikoa du ematen duen informazio guztiagatik, eta ez bildumagintzarako duen balioagatik.

Puntuak ez du turismo edo dibulgaziorako interesik. Cementos Portland Valderrivasen aktibatu gabeko ustiapen-eremu batena barnean dago eta, hari esker, zientifikoak bertan sartu ahalko dira. Horretarako, gunea egokitu egin da eta, xede horrekin, Nafarroako Gobernuak eta Espainiako Geologia eta Meatzaritzako Institutuak 17.000 bat euro inbertitu dituzte, eta haietatik, 9.950 euro Foru Administrazioak jarri ditu; babes-hesiak, aparkalekua, sartzeko bidea eta azalpen-taulak jarri dira.

Lurraren historia aztertzeko, duela 4.600 milioikoa, ikertzaileek denbora-garai jakinetan etengabeko sedimentazio uniformea erregistratzen dituzten tokiak (estratotipoak) topatzen dituzte.

Olaztiko parajea Hiru Mugetatik hurbil dago. Goi Kretazikoko maila geologikoetan, puntu hori itsas plataforma bat zen, eta sedimentuak uzten ziren bertan, gaur egun alga bihurtutakoak (batez ere kaltzitaz eta buztinez osatutako sedimentatutako haitzak) eta 10 eta 30 zentimetro arteko geruzetan banatuta. Estratu baten eta bestearen artean Platyceramus Undulatoplicatus bibalbo fosilaren desagerpena ikusten da, espezialistentzat interesgarria den gaia.

Espainian mundu-mailako interes geologikoko beste bi puntu daude: bata Fuentelsaz-en (Guadalajara), eta bestea Zumaian (Gipuzkoa). Bi ebakidura horietatik, honako ordezkari hauek izan dira: Euskal Kostaldeko Geoparkearen koordinatzaile zientifiko Asier Hilario eta Euskal Herriko Unibertsitateko Estratigrafia eta Paleontologia Departamentuko Estibaliz Apellaniz, Olaztiko proiektuko bi kolaboratzaile, hain zuzen.