Lehen Mailako Arreta, funtsezkoa kronikoei arreta emateko orduan

Kronikoen estrategia OMEk emandako gomendio baten barnean sartzen da, eta hark dio osasun-sistema kronikotasunari egokitu behar zaiola. Alde horretatik, Ministerioak 2012an Estatuko Osasun Sistemaren kronikoen estrategia onartu zuen eta 2013an Nafarroan paziente kronikoari eta patologia anitzekoari Arreta Integratua emateko Estrategia Nafarroan, eta hura 2014-2020 epeko Osasun Planaren ardatza da.

Paziente kronikoei arreta emateko oinarrizko erantzukizuna Lehen Mailako Arretari dagokio. Babesteko elementuak definitu dira arreta hobe bat bermatu ahal izateko, gutxiago zatikatuta dagoena, pazienteak partaidetza aktiboa izanik bere gaixotasunaren gaineko erabakietan, bere ingurunearekiko arreta hurbilagoa eta arreta proaktiboa, bere gaitzaren deskonpentsazioak garaiz detektatzen saiatuz eta zirkuitu bizkorrak finkatuz deskonpentsazioak badaude.

Gainera, rol profesional berriak sustatzen dira, esaterako: kasuak kudeatzeko erizaina, ospitaleko lotura-lanak egiteko erizaina eta aholkua emateko erizaina. Halaber, paziente kronikoak Ospitaleko Erreferentziazko Unitateetara jo dezakete, gaur egun ospitaleetako Barne Medikuntzako Zerbitzuetan jasota daudenak.

Lehen Mailako Arretak eta Arreta Espezializatuak partekatutako historia klinikoaren ingurune bat garatu da paziente horiek artatzeko. Lehen Mailako Arretako eguneko hitzordua bermatzen duten zirkuituetan sar daitezke. Gainera, aginte klinikoen koadroak ere garatu dira profesionalentzako laguntza tresna modura paziente horiek hobeto artatzeko, bai eta paziente eta familientzako autozainketetan hezkuntza-jarduerak egitea ere Lehen Mailako Arretan eta Espezializatuan eta Pazienteen Eskolan.

2016an 1.500 profesional inguru prestatzea aurreikusten da (1.000 Lehen Maila Arretakoak eta 500 Arreta Espezializatukoak), 250.000 euro inguruko kostuarekin. Informazio-sistemetako kostuei dagokionez, Kronikoen Estrategiaren zabalkundeak 900.000 bat euroko gastua ekarriko du.

Fase pilotua

Plana bost osasun-zentrotan egindako fase pilotu batekin hasi zen (San Juan-Iruña; Tafalla; Ultzama; Lizarra eta Tutera Mendebaldea), eta bertan Nafarroako Ospitaleguneak, Lizarrako Garcia Orcoyen ospitaleak, Tuterako Reina Sofia ospitaleak; erreferentziazko Osasun Mentaleko zentroek eta San Juan de Dios ospitaleko zainketa aringarrien etxez etxeko laguntza-taldeek parte hartu zuten. Patologia anitzeko pazienteak (neurrizkoak eta larriak) sartu ziren (3 patologia baino gehiago), bihotzeko gutxiegitasun neurrizkoa, larria zutenak eta edozein larritasuneko dementziak zituztenak, 83 urteko batez bestekoarekin. Proiektu pilotu honetan 2.42 paziente izan ziren. Urtebetean, erizaintzako arreta sustatu da, etxekoa, aurrez aurrekoa ez den jarduera eta etxez etxeko ospitalizazioa, pazientearen ingurunerako hurbilagoak diren arreta-modalitateak.

Emaitzak aztertu ondoren, ospitaletako larrialdien tasa murriztea lortu dela ikus daiteke, alta eman eta ospitalean handik 30 egunetara berriz sartzeko kopurua ere bai, eta patologia anitzeko pazienteen kasuan ekidin daitezkeen ospitaleratzeak murriztu egin dira. Gainera, tartean dauden profesionalen % 70k uste du paziente kronikoei emandako arreta hobetu egin dela, Halaber, paziente eta zaintzaileen artean asebetetze-maila neurtzeko inkestak egin dira, eta haiek jasotako arreta positiboki baloratzen dute.

Bizi-estiloak eta eragileak

Gaixotasun kronikoak prebenitzeari dagokionez, bizi-estiloak lantzea da kontua funtsean, haiek baitira beren arrisku-faktoreak. 2011ko Rioko NBEren Adierazpen du esparru gisa, 4x4 deitutako gaixotasun kronikoen prebentzioari buruzkoa: 4 arrisku-faktore 4 nagusiak edo bizi-estiloak gutxienez jorratzea (tabakoa, ariketa fisikoa, elikadura eta alkohola), eta haien eragileak edo arrazoiak, gaitz kroniko nagusiei lotutakoak, haientzat guztientzat ohikoak baitira. Nafarroan 4 eragile horiek jorratzen dira eta haiei ongizate emozionala/estresa erantsi behar zaie, 2013ko Estatuko Prebentzioaren Estrategian bezala.

Jorratze hori ikuspegi bikoitz batetik egiten da: politika guztien osasuna eta osasuneko zuzentasuna. Lan hori ISPLNren osasun publikoaren Planean sartzen da (laster aurkeztuko da), eta,OMEk proposatu duen moduan, bizitzaren zikloan oinarritutako proiektu guztietan garatuko da: haurtzaroa eta nerabezaroa, gaztaroa, heldutasuna eta zahartzaro osasungarria.